Annual Forum 2024: De winter voorbij

Op maandag 10 juni 2024 verwelkomde Hemingway zo’n 250 commissarissen, toezichthouders en bestuurders in het H’ART Museum in Amsterdam voor haar Annual Forum. Een middag vol reflectie, verdieping en ontmoeting, tegen het decor van de tentoonstelling van het Amsterdam Museum. Het thema dit jaar: De winter voorbij. Een uitnodiging om stil te staan bij de maatschappelijke en economische cycli waarin we ons bevinden, en de rol van toezichthouders in het inzetten van een nieuwe lente.

Het herkennen en agenderen van trends en onderstromen maakt deel uit van het DNA van Hemingway. Daarom dit keer de keuze voor verdieping in de wetmatigheden van economische en maatschappelijke cycli. Volgens verschillende generatietheorieën kun je de politieke, maatschappelijke en economische geschiedenis indelen in seizoenen. Die theorie – o.a. van Strauss en Howe – stelt dat we ons nu in de winter bevinden waarin we steeds radicaler populisme, afbraak van democratische instituties en politieke instabiliteit zien. In de lente zal dit dan aan kracht afnemen en plaats maken voor meer sociaal georiënteerde en constructievere alternatieven.

Workshops

Forum-partners Edelman, AON, HVK Stevens en Legal People workshops Stan Stevens (HVK Stevens) liet tijdens de workshops zien hoe fiscale systemen de spiegel zijn van hun tijd. Aan de hand van actuele casussen over vermogensbelasting en filantropie leerden de deelnemers hoe ook fiscaliteit onderhevig is aan cycli. Bij AON spraken Annemiek Smets en Linsey van Rijn over cyberrisico’s, de rol van de commissaris en eventuele bestuurdersaansprakelijkheid. Van d-dos aanvallen tot polisvoorwaarden: alles wat een toezichthouder moet weten kwam voorbij. Edelman bracht generaties samen: Ilse van Hartvelt, Lily Schim van der Loeff en Jet Mulders onderzochten hoe Gen Z en Boomers elkaar kunnen versterken in de boardroom. “Om samen een nieuwe lente te doen ontluiken, is onderling begrip, bewustwording en het overbruggen van de generatiekloof essentieel,” aldus Jet Mulders. Jasper den Ouden van Legal People/Compliance People ging in op toezicht en compliance “in voor- en tegenspoed”, met reflecties op de rol van de toezichthouder in tijden van maatschappelijke druk. 

_{De tekst gaat verder onder de video.}

Van analyse naar actie

Onder leiding van Maarten den Ottolander en René Geskes begon het plenaire programma met een scherpe economische duiding door Sandra Phlippen. Zij schetste aan de hand van vier observaties en één hypothese de huidige economische situatie. De afgelopen jaren hadden we last van twee structurele nadelen: de overheidssteun tijdens de pandemie en de energiecrisis. Die komen nu grotendeels ten einde. Daarnaast zitten we nog met een langjarig probleem namelijk de vergrijzing én moeten we nodig aan de slag met de energietransitie. Daarvoor zijn grote investeringen nodig. Haar hypothese was als volgt: de twee nadelen kunnen worden aangepakt wat kan leiden tot een kleine productiviteitsgroei in de Eurozone op korte termijn. De renteverlaging die de ECB eerder doorvoerde is daarvoor een goede prikkel. Tijdens de Q&A kwam onder meer CO₂ heffing voor bedrijven voorbij. Volgens Phlippen zou dat een goede optie zijn voor de EU en het beleid van de Green Deal. Die heffingen hebben een afremmende werking en geven ruimte aan mensen (of startups) met nieuwe ideeën oplossingen. 

Bernard Hammelburg bracht met zijn kenmerkende stijl de geopolitieke context tot leven: van de Amerikaanse verkiezingen tot de Chinese economie. Zijn boodschap: optimisme is geen naïviteit, maar noodzaak. Afgetrapt werd met Trump vs. Biden. Trump heeft zichzelf volgens Hammelburg goed geprofileerd. Als witte conservatieve man die veel kiezers weet aan te spreken met simplistische oplossing voor complexe nationale en geopolitiek uitdagingen. Trump tamboereert op eenvoudige problemen voor de gemiddelde burger zoals dure boodschappen en dure benzine. Wat niet helpt is dat Biden veel te bescheiden omgaat met zijn successen, aldus Hammelburg. Macro-economisch gaat het goed in de VS maar daar hoor je hem te weinig over. Biden krijgt zijn verhaal significant minder goed voor het voetlicht dan Trump. 

Een generatie perspectief

Na een muzikaal intermezzo, gebracht door Roza Herwig, samen met pianist Julius Backer en cellist Joshua Herwig, namen Ilse van Hartvelt en Lily Schim van der Loeff van Edelman het stokje over. Er zijn nu meer dan generaties dan ooit op de werkvloer en het gaat niet goed met het vertrouwen. Bij Edelman doen ze al 24 jaar onderzoek naar vertrouwen van onder meer het publiek in bijvoorbeeld de overheid of het bedrijfsleven. Wat opvalt? Rond 2005 ontstond de ‘shift of authority’, waarbij andere bronnen het vertrouwen krijgen van het publiek. Van de autoriteiten naar iemands omgeving. Daarnaast is er de laatste tien jaar weer meer sprake van segregatie, die overigens ook samenhangt met de verschillen tussen generaties. Tot slot zien ze de opkomst van de ‘alternative facts’ en misinformatie die bijdraagt aan de degradatie van vertrouwen. Daarbij merken zij 2022 aan als het omslagpunt voor ‘the premiss of trust’. Voor die tijd gingen we uit van vertrouwen, sindsdien niet meer. Het economisch optimisme is teruggelopen en de polarisatie neemt sterk toe. De sterkste factoren die bijdragen aan het wantrouwen zijn gebrek aan vertrouwen in de overheid en het gebrek aan een gedeelde identiteit. 

En de praktijk dan?  

Tot slot vond er een paneldiscussie plaats met Marguerite Soeteman, Dorine Wekking en Talitha Muusse. Hoe brengen we al deze informatie naar de boardroom en wat moeten we ermee? Hoe kunnen toezichthouders bijdragen aan een samenleving die klaar is voor de lente? Volgens de pannelleden draait het om omarmen. De diversiteit moet worden omarmd. Zorg dat je jonge mensen om tafel hebt, organiseer je eigen tegenspraak. Het zou mooi zijn als er meer werd vertraagd, met minder agendapunten en het hoopvol bevragen van mensen die anders in de wedstrijd zitten dan jijzelf. Talitha belicht een meer pessimistische kijk: the last generation. Het gaat om existentiële vrijheid: klimaatveiligheid en digitale veiligheid. Soms lijkt het alsof de urgentie alleen bij Gen Z aanwezig is en niet de weg naar de agenda van de board weet te vinden. 

Maar als dit je laatste kans is als bestuurder of toezichthouder, als je kon toveren. Wat zou je dan doen? Marguerite zou het liefst alle ruimte geven aan nieuwe ideeën. Kijk naar de Jong Professional Board van AON, zij komen echt met heel andere dingen dan die al op de agenda staan. Dorine voegt daar nog aan toe dat ze de OR en de cliëntenraad meer zou betrekken. 

Ter afsluiting van het forum hield René Geskes een wrap-up van de dag, die gevolgd werd door het netwerkdiner. In turbulente tijden is het van groot belang dat commissarissen de buitenwereld naar binnen blijven brengen en trends agenderen – daag je bestuurders daarmee uit en zorg dat jouw organisatie zoch niet laat verassen door de buitenwereld of toekomstige ontwikkelingen. Identificeer kansen en mogelijkheden want hoe streng de winter ook is, er komt altijd weer een voorjaar.